مقدمه: بی‌تردید هیچ تحول اجتماعی و انقلاب سیاسی در هیچ كشور و جامعه‌ای، بدون مقدمه و سابقه به وجود نمی‌آید و در واقع علل و عوامل گوناگونی در پیدایش و پیروزی و موفقیت هر تغییر یا انقلابی، نقشی اساسی و تأثیرگذار به عهده دارند. پیروزی انقلاب اسلامی ایران از این قانون كلی مستثنی نیست و باید گفت كه آغاز نهضت اسلامی و مبارزات پیگیر و پرهزینه مردم مسلمان ایران، به رهبری علما و مرجعیت شیعه، و در طلیعه آنان امام خمینی(ره)، زمینه‌ساز این پیروزی بود؛ یعنی آغاز مبارزات رسمی و علنی روحانیت از خرداد 1342، پیشگام و طلیعه یك دوره طولانی در این راستا بود كه نام این برهه از زمان را باید دوران «نهضت اسلامی» گذاشت كه عامل عمده تداوم و ابزار اصلی استمرارش صدور اعلامیه‌های مراجع عظام و علمای بلاد همگام با سخنرانی‌های علمای محترم و شخصیتهای برجسته و وعاظ و دیگر اهل خطابه در سراسر كشور بود.
اعلامیهها و بیانیه‌هایی كه در این دوران صادر و منتشر شدهاند، در واقع اسنادی تاریخی، ارزنده و ماندگار، درباره چگونگی پیدایش و استمرار و تكامل مبارزه روحانیت و مردم در نهضت اسلامی ایران به شمار می‌روند كه با بررسی و تحلیل محتوای آنها، می‌توان تاریخ پیدایش و تكامل و حقیقت هدف نهضت را به دست آورد و چگونگی آن را مورد ارزیابی و سپس مورد داوری منصفانه و منطقی قرار داد.
این‌جانب به علت حضور فعال و شركت عینی و همه‌جانبه در امور نهضت، از جمله در تنظیم و تهیه بخشی از اعلامیه‌های فضلا و طلاب حوزه علمیه قم، و در مواردی جمع‌آوری امضای اساتید و فضلا و طلاب در ذیل اعلامیهها و یا با تكثیر، توزیع و پخش بسیاری از اعلامیه‌های مراجع و علمای عظام و فضلا و طلاب حوزه علمیه قم و همچنین علمای دیگر بلاد، در واقع همیشه در جریان امور بودم و همزمان و همواره به محض انتشار اعلامیهها، دو نسخه از آنها را اخذ و در بایگانی شخصی و خصوصی خود نگهداری میكردم كه اكنون برای ثبت در تاریخ و حفظ میراث تاریخی اسناد نهضت اسلامی ایران، همه آنها در مجموعه‌ای ده جلدی تحت عنوان «اسناد نهضت اسلامی ایران» چاپ و در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.
البته تعدادی از این اعلامیهها و بیانیهها، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، توسط بعضی از پژوهشگران و تاریخ‌نگاران یا نهادهای سیاسی ـ تاریخی منتشر گشته و در كتاب‌های مربوط به تاریخ حوادث معاصر و خاطرات شخصیتهای تأثیرگذار در پیشبرد اهداف نهضت و به تناسب، نقل شده است؛ اما به نظر می‌رسد كه اسناد جمع‌آوری شده توسط این جانب جامع‌ترین و كاملترین این اسناد باشد؛ چرا كه تعدادی از آنها حتی در پرونده‌ها و بایگانی موجود در ساواك یا اطلاعات شهربانی هم وجود نداشته و به دست نیامده است.
البته نگهداری این اسناد در آن شرایط بحرانی و خفقان همراه با سایه سنگین تعقیب و مراقبت‌های ویژه شهربانی و «ساواك قم» كار آسانی نبود؛ اما به یاری خداوند، به‌رغم بازداشت‌ها و بازجویی‌های مكرر از عناصر وابسته و خود حقیر و پیگیری‌های مستمر مأموران رژیم در این زمینه، آنها هرگز نتوانستند عاملان و مسئولان اصلی و یا حتی محل نگهداری و تكثیر اعلامیهها و دستگاه‌های تایپ و پلی‌كپی را كشف و ضبط كنند و همواره در گزارش‌های جعلی خود، مسئولان «مركز» را سرگرم ساختند و نزدیكی «وصول به هدف» را به آنها وعده دادند؛ اما هیچ‌وقت نتوانستند به وعده خود عمل كنند!
بی‌تردید خلوص نیت افراد و رعایت اصول مخفی‌كاری توسط همه برادران و دست‌اندركاران تهیه و تنظیم و نشر «بعثت» و «انتقام» و اعلامیهها، كه در آن روزگار شامل حال همه افراد بود، عامل اصلی این توفیق و امداد الهی و یاری و پشتیبانی حق تعالی بود.
بی‌مناسبت نیست كه در این یادداشت كوتاه برای ادای دین اخلاقی، یادآور شوم كه این اسناد كه حفظ آنها به پنهان‌كاری ویژه و دقیق نیاز داشت، نخست در منزل مرحوم ابوالفضل طهماسبی ـ مدیر هفته‌نامه‌ای كه به نام «استوار» در قم منتشر می‌گردید و نسبت سببی با این جانب داشت ـ نگهداری می‌شد و چون نامبرده به خاطر شغلی كه داشت، با دوایر دولتی بی‌ارتباط نبود، همین امر را باید عاملی در مورد سوءظن قرار نگرفتن محل و درنتیجه محفوظ و مصون ماندن اسناد، از گزند بازرسی‌های منازل توسط ساواك، به شمار آورد.
پس از گذشت مدت طولانی و به دنبال تذكار یكی از منسوبان نزدیك، چون احتمال می‌رفت كه تردد مكرر این جانب به منزل مرحوم طهماسبی ـ كه در كوچه‌ای مقابل «مسجد امام» قم قرار داشت ـ موجب سوءظن مأموران و كشف و ضبط اسناد گردد، در یك اقدام ضربتی و جسورانه، در نیمه‌شبی، همه پرونده‌ها و پوشه‌های مربوطه را از آن خانه امن به یك «دفتر امن» كه كتابخانه مجله «مكتب اسلام» در ساختمان دارالتبلیغ اسلامی بود، منتقل كردم كه این بار، رفت و آمد مكرر من به آن محل، چون عضو هیأت تحریریه مجله «مكتب اسلام» بودم، قاعدتا موجب سوءظن واقع نمی‌گردید!
البته بنده در این مورد هم برای حفظ موازین شرعی و اخلاقی، به طور مستقیم از متولی محترم آن محل و یا نهاد، استجازه كرده بودم و ایشان با یك شرط شرعی «عدم اطلاع هیچ یك از اعضای مجله و مسئولان كتابخانه» آن را پذیرفته بودند و من پس از پذیرفتن این شرط و به دنبال اعلام موافقت ایشان، در پشت یكی از قفسه‌های كتاب در كتابخانه كه گنجه‌ای خالی وجود داشت، جاسازی كردم و همه اسناد را در آن گنجه و درون چندین كارتن جای دادم. و سپس و بدون نگرانی دائمی از كشف امر، در اوقات عدم حضور مدیر كتابخانه حجت‌الاسلام والمسلمین جناب آقای علوی كاشانی ـ از دوستان نزدیك مرحوم شیخ رضا گلسرخی كاشانی ـ علاوه بر مجموعه اعلامیه‌های قبلی، اعلامیه‌های جدید را هم به محض انتشار، به آنجا منتقل میكردم و در محل جاسازی شده قرار می‌دادم.
به هر حال محافظت طولانی مدت از این اسناد با آن‌همه مشكلات و نگرانی‌ها، كار آسانی نبود، ولی یاری حق، این اسناد را از دسترسی دشمن و گزند حوادث محفوظ نگه داشت كه اینك در شكل مجموعه‌ای و در چندین جلد، به‌تدریج در اختیار اهالی تاریخ، قرار داده می‌شود.
***
پس از آماده‌سازی و چاپ و نشر دو مجموعه نخستین اسناد، كه از سوی ما و دوستان معظم در حوزه علمیه قم، تحت عنوان «بعثت» و «انتقام» (نشریه‌های مخفی طلاب حوزه علمیه) منتشر می‌گردید و اتفاقا نسخه‌های كامل آنها هم به طور انحصاری، در آرشیو حقیر نگهداری می‌شد، اینك مجموعه این اسناد، به دست چاپ سپرده می‌شود...
هدف اصلی ما از این اقدام، حفظ و نگهداری «اسناد نهضت اسلامی ایران» است و قصد ارزیابی و تجزیه تحلیل و بررسی آنها را نداریم كه این اقدام ارزشمند و ضروری، نیازمند كار جمعی و اقدام گروهی محققان و اهل تاریخ و علاقه‌مندان به كشف حقایق و شناخت اهداف نخستین و چگونگی آغاز مبارزه و مراحل تكاملی نهضتی است كه نتیجه نهایی آن، پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) بود.
بخشی از این اعلامیهها در بعضی از كتاب‌ها، از جمله «نهضت روحانیون ایران» تألیف مورخ معاصر، مرحوم علی دوانی و مجموعه «اسناد انقلاب اسلامی» تهیه شده به همت مورخ دیگر جناب سیدحمید روحانی، آمده است و بخش دیگری در مجموعه چندجلدی اعلامیه‌های «جامعه مدرسین قم» نقل شده است؛ ولی مجموعه كنونی، اولا فقط شامل اسناد نهضت اسلامی ایران (یعنی از آغاز نهضت تا پیروزی انقلاب اسلامی، در بهمن 1357) می‌باشد؛ ثانیا جامع‌تر و كامل‌تر از بقیه آثار منتشر شده است و شامل همه اعلامیه‌های دیگری نیز هست كه در آن مجموعه‌ها به هردلیلی، نیامده است.
سید هادی خسروشاهی
***
اسناد نهضت اسلامی ایران (ده جلدی)
با مقدمه و به كوشش: سید هادی خسروشاهی
نشر مؤسسه فرهنگی هنری و انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامی
چاپ اول: 1395
در مقدمه مركز اسناد انقلاب اسلامی كه در آغاز این مجموعه آمده، می‌خوانیم: «انقلاب اسلامی ایران كه در بهمن 1357 به پیروزی رسید، دارای سه ركن ركین است: نخست رهبری حضرت امام خمینی(ره)، دوم ایدئولوژی اسلامی، و سوم مردم. عنوانی هم كه انقلاب اسلامی را از سایر انقلابات جهان متمایز می‌كند، می‌تواند مشخص‌كننده ماهیت و رهبری آن باشد. در كنار رهبری بی‌بدیل حضرت امام كه در پیروزی انقلاب اسلامی مهمترین نقش را داشت، بایست جایگاه علما و حوزه علمیه را مورد توجه قرار داد.
از سپیده‌‌دم شروع نهضت اسلامی در سال 1341 حوزه علمیه قم به مهمترین كانون نهضت اسلامی تبدیل گردید. حوزه علمیه قم حلقه واسط علما و روحانیون و حضرت امام از یك سو و سراسر ایران از طرف دیگر بود. در واقع آموزه‌های نهضت اسلامی ایران توسط حوزه علمیه قم به سراسر ایران منتقل می‌گردید. ناگفته نماند آنچه در دوره نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی در حوزه علمیه مورد استفاده قرار گرفت، از مواریث ارزشمند دوران زعامت آیت‌الله العظمی بروجردی بود. این دوره دوران شكوفایی حوزه‌های علمیه قم و احیای حوزه‌های علمیه در سراسر ایران بود. ضمن اینكه آیت‌الله‌العظمی بروجردی با اعزام وكلای خود به سراسر ایران، شبكه گسترده وكالت ایجاد كرد كه در گستردگی و همگانی‌شدن نهضت اسلامی نقش غیرقابل انكاری را ایفا كردند.
حوزه علمیه قم از دو منظر در تاریخ انقلاب اسلامی قابل دقت و توجه است: نخست از منظر حقوقی و عنوان «حوزه علمیه» می‌باشد و بر همین اساس بخش مهمی از اسناد برجای مانده از نهضت اسلامی به نام حوزه علمیه قم منتشر گردیده است. از سوی دیگر از منظر حقیقی علما و روحانیون است كه به نام حقیقی به امضای اعلامیه‌های روشنگر و مبارزه، مبادرت می‌كردند.
حجت‌الاسلام والمسلمین استاد سید هادی خسروشاهی از فعالان فرهنگی ـ سیاسی پیشگام نهضت اسلامی در دوران قبل از انقلاب، علی‌رغم خطرات موجود، در اقدامی قابل تحسین و تقدیر به گردآوری اسناد تاریخ نهضت اسلامی پرداخته است. جلد سوم شامل اعلامیهها و بیانیه‌هایی است كه به امضای طلاب و فضلای حوزه علمیه قم در طول تاریخ نهضت اسلامی منتشر شده است. اسناد این مجلد كه به ترتیب تاریخی تدوین گردیده است در حقیقت گاهشمار تاریخ نهضت اسلامی به روایت اعلامیهها و بیانیهها به حساب می‌آید...»
جلد اول و دوم از مجموعه «اسناد نهضت اسلامی ایران» تحت عنوان «بعثت و انتقام» در 532 صفحه منتشر شده است. «انتقام» و «بعثت» دو نشریه منحصر به فرد تاریخ نهضت اسلامی هستند. نشریه انتقام تا هشت شماره و نشریه بعثت تا چهارده شماره، علی‌رغم پیگرد و تعقیب ساواك منتشر شدند. هر دو نشریه داخلی حوزه علمیه قم بودند كه نشریه انتقام را آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی می‌نوشت و منتشر می‌كرد و نشریه بعثت را آقایان هاشمی رفسنجانی، سید هادی خسروشاهی، علی حجتی‌كرمانی و سیدمحمود دعایی.
در این مجلد ابتدا محتویات چهارده شماره نشریه «بعثت» به چاپ رسیده است كه در سالهای 1342 تا 1344 و در دوران حاكمیت وحشت و خشونت و سانسور و خفقان رژیم شاهنشاهی و در شرایطی بسیار دشوار و در شكلی كاملا مخفی، به عنوان نشریه داخلی دانشجویان حوزه علمیه قم انتشار می‌یافت و به سهم خود توانست در آن دوران، رسالت مبارزاتی و انقلابی خویش را بر اساس ایدئولوژی خالص و فرهنگ ناب اسلامی ایفا كند.
دقت در مضامین مقالات این نشریه علاوه بر اینكه سطوری درخشان و برجسته از تاریخ انقلاب اسلامی میهن‌‌مان را روشن می‌سازد، خواننده را در فضای سیاسی ـ اجتماعی روزهای پس از 15خرداد 1342 قرار می‌دهد و او را با اهداف و آرمان‌های زنده و مترقی روحانیت اصیل و جوان اسلام و تشیع آشنا می‌كند. همچنین وی را در راستای شرایط دشوار و امكانات بسیار محدود مبارزاتی آن روزگار قرار داده و به‌درستی درمی‌یابد كه چه افرادی، با چه اهداف و آرزوهایی و در چه شرایطی و با چه امكاناتی به پا خواسته و دامن همت به كمر زدند.
در بخش دوم از این مجلد، محتویات هشت شماره نشریه «انتقام»، دومین نشریه مخفی طلاب حوزه علمیه قم به چاپ رسیده كه از تاریخ 29 آذر 1343/ 15 شعبان 1384، با استناد از آیه «والله عزیز ذوانتقام» شروع به انتشار نموده و تا تاریخ 15مهر 1344 ـ 7 جمادی‌الآخر 1385 انتشارش ادامه یافته است.
مجلدات بعدی «اسناد نهضت اسلامی ایران» به اعلامیهها و بیانیه‌های علما و مدرسان و طلاب و محصلان حوزه علمیه قم و سپس اسناد و اعلامیه‌های مراجع عظام تقلید اختصاص یافته است.
اعلامیهها و بیانیه‌هایی كه در دوران نهضت اسلامی ایران صادر و منتشر شدهاند، اسنادی تاریخی ارزنده و ماندگار درباره چگونگی پیدایش و استمرار و تكامل مبارزه روحانیت و مردم ایران به شمار می‌روند كه با بررسی و تحلیل محتوای آنها، می‌توان تاریخ پیدایش و تكامل و حقیقت هدف نهضت را به دست آورد و چگونگی آن را ارزیابی نمود و سپس مورد داوری منصفانه و منطقی قرار داد.
***
جلد سوم و چهارم این مجموعه كه در 812 صفحه عرضه شده، شامل «اعلامیهها و بیانیه‌های فضلا و طلاب حوزه‌های علمیه» در دوران نهضت اسلامی است كه بخشی از آنها كه با امضاهای مشخص افراد منتشر شدهاند، در یك جلد (جلد سوم) و بخش دیگری كه تحت عناوین و امضاهای كلی و مختلف ، از جمله، حوزه علمیه قم، جامعه مدرسین، علمای مبارز، جامعه محصلین، طلاب قم، دانشجویان حوزه علمیه قم، مجمع روحانیون مجاهد، هیأت مدرسین، روحانیون مبارز قم، نهضت روحانیت، روحانیون مترقی قم و ... منتشر شدهاند، در یك مجموعه دیگر (جلد چهارم) انتشار می‌یابد.
در بخش پایانی جلد سوم متن اعلامیه‌ای هم كه در سال 1377ق و با امضای سید هادی خسروشاهی درباره تحریم معامله با بهائیان و پپسی كولا، با استناد به فتوای آیت‌الله بروجردی، مرجع عالیقدر وقت و علمای عظام دیگر منتشر شده بود، به عنوان پیوست، نقل می‌شود كه در واقع نخستین اعلامیه‌ای بود كه از سوی طلبه‌ای در حوزه علمیه قم و قبل ازآغاز نهضت منتشر گردیده بود كه البته به نوبه خود اثر مثبت و فراوانی در سراسر كشور داشت كه شرح آن در كتاب‌های مختلف مربوط به تاریخ معاصر آمده است.
اعلامیهها و نامههای امام خمینی در جریان نهضت و انقلاب اسلامی روشنایی‌بخش بسیاری از حوادث و تبیین‌گر ابعاد گوناگون مبارزه ملت ایران است. امام كه از سال 1343 در تبعید به سر می‌برد، به هیچ وجه از حوادث داخل ایران غافل نبود و از طریق شبكه‌ای از یاران و شاگردان خویش در جریان اقدامات و فعالیت‌های رژیم پهلوی قرار می‌گرفت. بالطبع این دوران، دوره كادرسازی و تربیت مبارزان مكتبی بود كه امام به انحای مختلف به آن می‌پرداخت. امام در دوران تبعید، در قبال اعمال رژیم ساكت نبود و به مناسبت‌های مختلف، نظرات خود را مكتوب نموده، از طریق یاران خویش به اطلاع مردم ایران می‌رساند. محتوای این اعلامیهها شرح اقدامات رژیم در ابعاد مختلف و افشای ماهیت این اقدامات و ارائه روشنگری در قبال آنهاست. به طوری كه رژیم به اعلامیه‌های امام خمینی حساسیت ویژه‌ای داشت و پیداشدن آنها در منزل مبارزان جرم سنگینی بود.
***
مجلد پنجم و ششم و هفتم از مجموعه «اسناد نهضت اسلامی ایران » حاوی اسناد مبارزات امام خمینی(ره) ـ اعلامیهها و بیانات امام خمینی ـ است. جلد پنجم كه در 490 صفحه منتشر شده، از 1323 تا 15 شهریور 1357 را شامل می‌شود و مجلد بعدی كه در 466 صفحه عرضه شده، از 18 شهریور تا 21آبان 1357 و جلد هفتم كه در 450 صفحه و با بهای 20 هزار تومان منتشر شده، از 22 آبان 1357 تا 22 بهمن 1357 را شامل می‌شود.
آیت‌الله سیدعبدالله شیرازی با شروع نهضت اسلامی امام خمینی(ره) در حمایت از نهضت اعلامیه‌هایی علیه «لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی» و تصویب «لوایح شش‌گانه» صادر نمود و پس از آن در جریان حمله به فیضیه نیز این فاجعه را به علمای ایران گوشزد كرد. همچنین در جریان قیام 15 خرداد بیانیه مفصلی پیرامون حكومت ضددینی شاه، خطاب به ملتها و دولت‌های مسلمان صادر نمود. ایشان علاوه بر ایران، به سرنوشت سایر نقاط جهان اسلام نیز حساسیت نشان می‌داد، به طوری كه تجاوزات صهیونیسم را در اقصی نقاط جهان محكوم كرده و تلگراف‌هایی به سران رژیم طاغوت در اعتراض به همكاری با رژیم اشغالگر قدس مخابره می‌كرد. همچنین در جریان پیروزی انقلاب اسلامی در اعتراض به كشتار مردم در وقایع مختلف به رژیم اعتراض و اعلامیه‌هایی صادر كرد. ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز با حساسیت خاصِ یك مرجع دینی، روند امور انقلاب و نظام را پیگیری می‌نمود.
***
جلد هشتم از این مجموعه كه در 586 صفحه به چاپ رسیده، شامل اعلامیهها و نامههای آیت‌الله شیرازی است كه هر كدام از آنها در جای خود سندی تاریخی محسوب می‌شود و گوشه‌ای از تاریخ نهضت اسلامی و انقلاب اسلامی را روشن می‌كند. این مجلد در هشت بخش با عناوین زیر سامان یافته است: حوادث و رویدادهای انقلاب اسلامی و بعد از آن، مكاتبات با امام‌خمینی، مكاتبات با مراجع تقلید، مكاتبات با مسئولین نظام جمهوری اسلامی، دفاع مقدس، شیعیان رانده شده و علمای عراق، مسائل لبنان و امام موسی‌صدر، مسائل سایر كشورهای اسلامی.
آیت‌الله سیدمحمدصادق حسینی روحانی از جمله مراجع و علمای عظام در تاریخ نهضت اسلامی تا پیروزی انقلاب است كه به موازات انجام وظایف تدریس و تربیت طلاب و تألیف كتب فقهی، مبارزات بی‌امان و سیاسی خود را بر ضد نظام فاسد سلطنتی، از سال 1341 آغاز كردند. ایشان در تمامی مراحل و مقاطع نهضت نه تنها با آن همگام بودند، بلكه با ایراد سخنرانی‌‌ها و صدور اعلامیهها و بیانیه‌های متعدد و ارسال نامههای بسیار به علمای بلاد، شاگردان و علاقه‌مندان خود را هم به همكاری و همراهی جدی با نهضت اسلامی، ترغیب و تشویق می‌نمودند.
جلد نهم «اسناد نهضت اسلامی ایران » كه در 226 صفحه عرضه شده، شامل بخشی از اعلامیهها و بیانیه‌های آیت‌الله سید صادق روحانی است كه نشر آنها برای روشن شدن زوایای تاریخ معاصر كاملاً ضروری است. این مجلد در برگیرنده اعلامیه‌های ایشان از سال 1341، در مخالفت با تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، تا سال 1358، در ترغیب مردم به شركت در همه‌پرسی قانون اساسی و رأی مثبت به آن می‌باشد. در بخش آخر این مجلد ـ ملحقات ـ نمونه‌هایی چند از نامههای امام خمینی(ره) به ایشان نقل می‌شود كه هر كدام به نوبه خود سندی تاریخی است كه اهمیت ویژه‌ای دارند.
رژیم پهلوی درصدد بود تا چنین القا كند كه راه مراجع و حوزه علمیه از مسیر امام خمینی متفاوت است و می‌كوشید آنها را در مقابل هم قرار دهد، ولی هوشیاری مراجع ثلاث در این برهه و حمایت همه جانبه آنان از امام خمینی(ره) نقشه رژیم را نقش برآب كرد. مراجع ثلاث قم با دستگیری و حبس و سپس تبعید امام خمینی، با ایراد سخنرانی‌‌ها و صدور اعلامیهها و در مواقعی نیز با اقداماتی عملی نظیر مهاجرت به تهران در جریان دستگیری امام، هدایت نهضت را در غیاب امام برعهده گرفتند و با حمایت عملی از ایشان، صف روحانیت شیعه را از آسیب‌‌ها و رخنه‌های احتمالی حراست كردند.
***
دهمین جلد از مجموعه «اسناد نهضت اسلامی ایران» كه در 453 صفحه به چاپ رسیده، شامل اعلامیهها، نامه‌‌ها، تلگرام‌‌ها، بیانیهها و بعضی از مصاحبه‌های مراجع ثلاث قم ـ آیات عظام: سید محمدرضا گلپایگانی، سید کاظم شریعتمداری، سید شهاب الدین مرعشی نجفی ـ در دوران حوادث پرشتاب نهضت، از آغاز تا پیروزی است. هدف از جمع‌آوری و نشر اسناد جلد دهم مجموعه، مانند مجلدات نه‌گانه پیشین، ثبت و ضبط اسناد شخصیت ها و مراجعی است كه هر كدام در زمان خود به نحوی در تبیین اهداف و پیشبرد نهضت نقش داشتند.
لازم به ذكر است این مجموعه، دو جلد دیگر ـ تكمیلی خواهد داشت كه شامل اعلامیهها و تلگرام‌‌ها و نامههای مراجع عظام نجف اشرف، مشهد مقدس و علمای بزرگوار دیگر بلاد است كه به‌زودی، به عنوان جلد 11 و 12 منتشر خواهد شد.
منبع: روزنامه اطلاعات - شماره 26844 - مورخ سه شنبه 25 مهر 1396
صفحه نخست 
